Συνέντευξη Δρ Γιώργου Ποταμίτη στο Φιλελεύθερο 24/07/2016

Οι ηπατίτιδες Β και C προκαλούνται από ιούς που μολύνουν τα ηπατικά κύτταρα και αν αφεθούν χωρίς θεραπεία, μπορεί να οδηγήσουν σε χρόνια φλεγμονή, κίρρωση και ηπατοκυτταρικό καρκίνο, ο οποίος αποτελεί την 3η συχνότερη αιτία θανάτου παγκοσμίως, με 750.000 νέες περιπτώσεις και 650.000 θανάτους ετησίως. Τα αισιόδοξα νέα, σύμφωνα με το Σύνδεσμο, είναι ότι πρόκειται για νοσήματα που μπορούν να αντιμετωπιστούν και σε πολλές περιπτώσεις να θεραπευτούν πλήρως, εφόσον βέβαια υπάρξει έγκαιρη διάγνωση των ασθενών και χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας.

ΤΗΣ ΚΙΚΑΣ ΚΑΣΙΝΙΔΟΥ

Κατατάσσονται στην όγδοη πιο κοινή αιτία θανάτου παγκοσμίως και ευθύνονται για εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο (υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 1,5 εκατομμύριο), περισσότερους ακόμα και από τους θανάτους που προκαλούνται από τον ιό του HIV/AIDS, την ελονοσία και τη φυματίωση. Οι προβλέψεις, μάλιστα, για το μέλλον είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές, καθώς οι ειδικοί εκτιμούν ότι οι θάνατοι από ιογενείς ηπατίτιδες θα αυξηθούν κατά 123,5% μέχρι το 2030 (ιδιαίτερα για την ηπατίτιδα C) αν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα. Δυστυχώς, σύμφωνα με το Σύνδεσμο Ασθενών Ήπατος και Φίλων «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ», οι ιογενείς ηπατίτιδες παραμένουν μέχρι σήμερα ένα υποεκτιμημένο και χωρίς την απαραίτητη προσοχή πρόβλημα υγείας, τόσο από την πολιτεία, όσο και από τους ίδιους τους ασθενείς. Αυτός, άλλωστε, είναι και ο λόγος για τον οποίο το 2010 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας όρισε την 28^η Ιουλίου, ως Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ιογενών Ηπατιτίδων.

Οι ηπατίτιδες Β και C προκαλούνται από ιούς που μολύνουν τα ηπατικά κύτταρα και αν αφεθούν χωρίς θεραπεία, μπορεί να οδηγήσουν σε χρόνια φλεγμονή, κίρρωση και ηπατοκυτταρικό καρκίνο, ο οποίος αποτελεί την 3η συχνότερη αιτία θανάτου παγκοσμίως, με 750.000 νέες περιπτώσεις και 650.000 θανάτους ετησίως. Τα αισιόδοξα νέα, σύμφωνα με το Σύνδεσμο, είναι ότι πρόκειται για νοσήματα που μπορούν να αντιμετωπιστούν και σε πολλές περιπτώσεις να θεραπευτούν πλήρως, εφόσον βέβαια υπάρξει έγκαιρη διάγνωση των ασθενών και χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας. Στη θεραπευτική προσέγγιση της χρόνιας ηπατίτιδας Β, βασικός στόχος είναι η επίτευξη μακροχρόνιας ιολογικής ύφεσης, ενώ στη χρόνια ηπατίτιδα C στόχος της θεραπείας είναι η εκρίζωση του ιού.

Τον τελευταίο χρόνο, έχει γίνει πραγματική επανάσταση στη θεραπεία της ηπατίτιδας C, αφού έχουν κυκλοφορήσει διάφορα νέα από του στόματος αντιικά φάρμακα που χορηγούνται σε διάφορους συνδυασμούς και επιτυγχάνουν εκρίζωση του ιού και συνεπώς ίαση σε >90-95% των ασθενών. Οι νέοι συνδυασμοί είναι πολύ καλά ανεκτοί με ελάχιστη πιθανότητα παρενεργειών, οι περισσότερες από τις οποίες είναι ήπιες και σπάνια αναγκάζουν τον ασθενή να διακόψει τη θεραπεία. Σημαντικό ζήτημα για τον Σύνδεσμο είναι η αντιμετώπιση του στιγματισμού των ασθενών και η καταπολέμηση της άγνοιας. Αυτή η άγνοια, όπως επισημαίνει, οδηγεί τους ανθρώπους να υποθέσουν ότι δεν κινδυνεύουν λόγω και της απουσίας συμπτωμάτων, τους αποτρέπει από το να υποβληθούν σε εξετάσεις και να αρχίσουν θεραπεία και αποσπά την προσοχή της κοινής γνώμης από τα μηνύματα ευαισθητοποίησης. Έτσι, αφενός μεν αυξάνεται ο κίνδυνος περαιτέρω μετάδοσης της λοίμωξης, λόγω ανεπαρκούς ενημέρωσης για τους τρόπους μετάδοσης και αντιμετώπισης, αφετέρου δε ενισχύεται ο στιγματισμός των φορέων και των πασχόντων.

Παγκόσμια υπολογίζεται ότι ο αριθμός των ατόμων που έχουν προσβληθεί από τον ιό της ηπατίτιδας, κυμαίνεται γύρω στα 600 εκατομμύρια, με την Κύπρο να κατατάσσετε με βάση τα επιδημιολογικά της δεδομένα, μεταξύ των χωρών με χαμηλή ενδημικότητα. Σοβαρότερες μορφές της νόσου, στις οποίες επικεντρώνεται και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον της ιατρικής και επιστημονικής κοινότητας είναι οι ηπατίτιδες Β και C. Μια άλλη μορφή της νόσου, η οποία για την Κύπρο δεν ενέχει ιδιαίτερες ανησυχίες, είναι η ηπατίτιδα Α, η οποία με τη βελτίωση των υγειονομικών συνθηκών και της κοινωνικής συμπεριφοράς, εμφανίζεται με ελάχιστα περιστατικά μόλυνσης, σε αντίθεση με το παρελθόν που θεωρείτο ένα ιδιαίτερο πρόβλημα δημόσιας υγείας, λαμβάνοντας υπόψη και τον εύκολο τρόπο μετάδοσης της. Παραμένει, όμως, ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας για χώρες με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, με ανεπαρκές δίκτυο ύδρευσης-αποχέτευσης και σε ομάδες ατόμων με φτωχή ατομική υγιεινή.

Τρόποι μετάδοσης και συμπτωματολογία

Τρόποι μετάδοσης της ηπατίτιδας Β είναι η σεξουαλική επαφή, από την έγκυο μητέρα στο νεογνό, γ) μέσω του αίματος ή παραγώγων αίματος, μέσω βελονών ή συριγγών που έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί, ή με αιχμηρά αντικείμενα, αν χρησιμοποιούνται χωρίς να έχουν αποστειρωθεί και διαπεράσουν το δέρμα και με μετάγγιση αίματος. Με τους ίδιους τρόπους, μεταδίδεται και η ηπατίτιδα C, με μόνη εξαίρεση την σεξουαλική επαφή, η οποία είναι υπό αμφισβήτηση. Αντίθετα, οι ειδικοί θεωρούν ότι οι νέες μολύνσεις, αφορούν κατά το πλείστον ενδοφλέβιους χρήστες ναρκωτικών, οι οποίοι αποτελούν μία δεξαμενή μετάδοσης της νόσου που παρουσιάζει ιδιαίτερο πρόβλημα και ιδιαίτερη αντιμετώπιση.

Σε σχέση με τη συμπτωματολογία δεν διαφέρει η μια μορφή της νόσου από την άλλη, παρόλο ότι η ηπατίτιδα C δεν παρουσιάζει έντονη συμπτωματολογία, με αποτέλεσμα να διαφεύγει της διάγνωσης. Μπορεί να εντοπιστεί στα πλαίσια ενός ετήσιου ιατρικού ελέγχου, γι’ αυτό και συστήνεται όπως γίνεται κάθε χρόνο έλεγχος ύπαρξης αντισωμάτων έναντι του ιού. Όλοι οι τύποι ηπατίτιδας έχουν παρόμοια εικόνα. Αρχικά παρουσιάζονται γενικά συμπτώματα, όπως αίσθημα κακουχίας και κόπωση, ανορεξία, ναυτία, εμετός, διάρροια καθώς και μέτριος πυρετός. Μπορεί ακόμα να υπάρχει και πόνος στην περιοχή του ήπατος. Μπορεί, όμως, τόσο η Β όσο και η Γ να εκδηλωθούν όχι με τα τυπικά συμπτώματα, αλλά τις λεγόμενες εξω-ηπατικές εκδηλώσεις, όπως δερματίτιδες, αρθρίτιδες.

Υστερούμε σε επιδημιολογικές έρευνες

Από τις πρώτες χώρες η Κύπρος που ξεκίνησε μαζικούς εμβολιασμούς

Μια αποτίμηση της κατάστασης που επικρατεί στη Κύπρο, μας δίνει ο γαστρεντερολόγος και πρόεδρος της Γαστρεντερολογικής Εταιρείας Κύπρου, δρ Γιώργος Ποταμίτης, υπογραμμίζοντας ιδιαίτερα το γεγονός της παντελούς απουσίας επιδημιολογικών ερευνών την τελευταία 15ετία. Εξ’ ου και τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται στο διάστημα που έχει μεσολαβήσει αφορούν την τελευταία έρευνα που διενεργήθηκε πριν από περίπου 15 χρόνια. Με βάση, λοιπόν, αυτή την έρευνα το ποσοστό των φορέων ηπατίτιδας Β στην Κύπρο, κυμαίνεται μέχρι και 2%. Η ίδια έρευνα, έδειξε ότι ο τρόπος μετάδοσης ήταν, κυρίως, με τη σεξουαλική επαφή και της ενδοοικογενειακής μετάδοσης. «Επομένως, αυτό το οποίο ως Γαστρεντερολογική Εταιρεία συστήνουμε, είναι η διενέργεια επιδημιολογικών μελετών, ακριβώς για να αξιολογήσουμε την έκταση του προβλήματος αυτή τη στιγμή στη χώρα μας. Υπάρχουν, επίσης, περιοχές όπου το ποσοστό φτάνει μέχρι και 8% που οφείλεται σε ενδοοικογενειακή μετάδοση. Υπάρχουν, επίσης, ομάδες όπου το ποσοστό φτάνει μέχρι και 10%, όπως είναι η ομάδα των πολυμεταγγιζόμενων, της θαλασσαιμίας».

Το 1992 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, είχε συστήσει σε όλες τις χώρες να περιλάβουν τον εμβολιασμό για την ηπατίτιδα Β στο πρόγραμμα εμβολιασμών. «Πολύ πιο μπροστά εμείς, με μια adhocεπιτροπή που είχε διορίσει το υπουργείο Υγείας και με πρωτοβουλία του ΠΙΣ, στην οποία συμμετείχα, είχαμε αποφασίσει για καθολικό εμβολιασμό. Πιστεύω, ότι εκείνη ήταν μια σοφή απόφαση και ήρθε μετά ο ΠΟΥ, ο οποίος συνέστησε τον καθολικό εμβολιασμό και έχει περιορίσει δραστικά τα νέα περιστατικά ηπατίτιδας Β. Η στρατηγική που ακολουθούμε είναι η πρόληψη όσον αφορά στην περιγεννητική λοίμωξη, γι’ αυτό και γίνεται screening σε όλες τις εγκύους και επίσης ανοσοπροφύλαξη και εμβολιασμός σε μωρά που γεννιούνται από φορείς εγκύους. Επίσης, εμβολιασμός ρουτίνα των νεογνών, των παιδιών, καθώς και των ενηλίκων που θεωρούνται άτομα ψηλού κινδύνου. Το πρόγραμμα εμβολιασμού ακολουθείται με πολλή συνέπεια, τόσο από τους παιδιάτρους όσο και από οικογενειακούς γιατρούς και ειδικούς γιατρούς σε περίπτωση που τίθενται ειδικά θέματα εμβολιασμών».

Μας υπενθυμίζει, επίσης, έρευνα για την ηπατίτιδα Cπου έγινε πριν από μερικά χρόνια από το Τμήμα Μοριακής Βιολογίας, Ιολογίας και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου. Βασικά ευρήματα της έρευνας, αναφέρουν ότι έχει εισαχθεί στην Κύπρο σε τουλάχιστον πέντε περιπτώσεις, πολυμορφική λοίμωξη, προκαλώντας εσωτερικές επιδημίες και ανασυνδιάζοντας ένα σπάνιο ιό, ο οποίος εντοπίστηκε σε δύο μόνο περιπτώσεις παγκοσμίως – Ρωσία και Ιρλανδία. Ο ιός αυτός είναι μωσαϊκός. Είναι ένα σπάνιο χαρακτηριστικό που μπορεί να συμβεί, όταν ένας ασθενής έχει μολυνθεί με δύο ή τρία διαφορετικά στελέχη. Ένα τρίτο εύρημα της έρευνας αναφέρει ότι, τα στελέχη με τα οποία μολύνθηκαν ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών (γύρω στο 30%), είναι παρόμοια με τα στελέχη που κατατέθηκαν στη Διεθνή και Ευρωπαϊκή Γενετική Τράπεζα για την ηπατίτιδα C και τα οποία εντοπίσθηκαν σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών.

Δυνητικά πάσχοντες και όχι φορείς της ηπατίτιδας Β

Αναγκαιότητα η δημιουργία Κέντρου Επιτήρησης Λοιμώξεων

Η Κύπρος, σύμφωνα με τον δρ Ποταμίτη, είναι από τις πρώτες χώρες που είχαν ξεκινήσει θεραπεία εναντίον του ιού. «Μάλιστα, τότε, το 1992 είχαν γίνει πολλές συζητήσεις και με παρότρυνση ακαδημαϊκών από την Ελλάδα, είχαμε υιοθετήσει θεραπείες με ιντερφερόνη. Τα φάρμακα παραχωρούνταν από το υπουργείο Υγείας, με πολύ καλά αποτελέσματα, τα οποία όμως εξακολουθούσαν να είναι χαμηλά. Μόνο σε ένα ποσοστό 20% είχαμε καλή ανταπόκριση. Οπόταν, έμπαιναν θέματα νέων θεραπειών. Είχαν παρουσιαστεί συνδυασμοί θεραπειών, τους οποίους ακολουθήσαμε και τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν τα αντιϊκά φάρμακα που χορηγούνται από το στόμα και παρέχονται από το υπουργείο Υγείας. Υπάρχει η δυνατότητα εξασφάλισης τους και μπορώ να πω ότι παρά την οικονομική κρίση, όσον αφορά στη διάθεση των φαρμάκων για την ηπατίτιδα Β, δεν αντιμετωπίζουμε ιδιαίτερα προβλήματα.

»Επίσης, υπάρχει το πρόγραμμα μεταμόσχευσης ήπατος σε άτομα, στα οποία έχει καταστραφεί το συκώτι ή κατέληξαν σε κίρρωση του ήπατος. Αυτό που πιστεύω ότι πρέπει να γίνει, είναι η έγκαιρη μετάβαση αυτών των ατόμων, ακριβώς για να περιοριστεί το ποσοστό νοσηρότητας και θνησιμότητας, μετά τη μεταμόσχευση. Επομένως, πρέπει να υπάρχει ομάδα αξιολόγησης αυτών των φαρμάκων με καλή επικοινωνία, με όλα τα κέντρα μεταμόσχευσης του εξωτερικού. Προσωπικά, θεωρώ ότι η επιλογή του νέου κέντρου μεταμόσχευσης στο Παρίσι, για οικονομικούς λόγους, δεν υστερεί σε ό,τι αφορά στο επίπεδο επιτυχούς μεταμόσχευσης. Απλούστατα, πρέπει να οργανωθεί καλύτερα η ομάδα ελέγχου αυτών των ατόμων, γρήγορη παραπομπή, καθώς επίσης ομάδα υποδοχής αυτών των ατόμων και παρακολούθηση». Με τα νέα φάρμακα, επισημαίνει ο δρ Ποταμίτης, ο ιός δεν εξολοθρεύεται εντελώς, αλλά παραμένει στο συκώτι, γι’ αυτό και έχει σταματήσει να γίνεται αναφορά σε φορείς ηπατίτιδας Β, αλλά για δυνητικά πάσχοντες, διότι κάτω από ορισμένες συνθήκες, ο ιός μπορεί να ενεργοποιηθεί.

Σε ό,τι αφορά στην ηπατίτιδα C, εκτιμάται ότι το ποσοστό των φορέων είναι μικρότερο του 0,5%, αλλά χρειάζεται να γίνουν νέες μελέτες. «Εδώ, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα, διότι δεν υπάρχει εμβόλιο, οπόταν περισσότερο ποσοστό από αυτά τα άτομα καταλήγει σε κίρρωση του ήπατος. Είμαστε από τις πρώτες χώρες, από το 1990, που ξεκινήσαμε θεραπεία της ηπατίτιδας Γ με ιντερφερόνη και στη συνέχεια με άλλη μορφή ιντερφερόνης και συνδυασμούς. Τα πράγματα πήγαιναν πολύ καλά μέχρι που ήρθε η οικονομική κρίση. Θεωρώ, ότι υπήρξε σημαντική καθυστέρηση στη χορήγηση των νέων αντιικών παραγόντων σε ασθενείς, στους οποίους αν δεν γινόταν θεραπευτική παρέμβαση, θα κατέληγαν σε κίρρωση του ήπατος. Μόλις πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι έχουν δοθεί σε 24 περιστατικά.

»Είναι σημαντικό να αναφέρω, ότι είμαστε μια χώρα, η οποία έχει τη δυνατότητα, αν εξασφαλίσει μεγαλύτερη ποσότητα φαρμάκων, να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα θεαματικά και να είμαστε μοντέλο προς παραδειγματισμό. Έχουμε τη δυνατότητα μέσα σε μια 15ετία το αργότερο να έχουμε περιστατικά που να μην χρειάζονται μεταμόσχευση ήπατος. Επομένως, είναι και οικονομικά συμφέρον. Ένιωσα άσχημα, διότι τα πρώτα περιστατικά που θεραπεύσαμε στην Κύπρο, προσωπικά εγώ, ήταν ένας Ρώσος και ένας τουρκοκύπριος, στον οποίο παρείχε το φάρμακο η ψευδοκυβέρνηση και είχαμε εξαιρετικά αποτελέσματα. Αντίθετα, ένας Ελληνοκύπριος φοιτητής, ο οποίος ακολούθησε τη θεραπεία, αναγκάστηκε να δανειστεί 50.000 ευρώ για να αγοράσει το φάρμακο. Είμαστε, επίσης, αδικαιολόγητοι που δεν έχουμε επιδημιολογικές μελέτες για αποτίμηση του πραγματικού προβλήματος, με αποτέλεσμα αποφάσεις πολιτικές που παίρνονται να μην στηρίζονται σε συγκεκριμένα δεδομένα για να αναπτύξουμε αυτό το πρόγραμμα εξολόθρευσης της ηπατίτιδας Γ. Υποστηρίζω ότι μπορεί να αναπτυχθεί ένα τέτοιο πρόγραμμα και μάλιστα να εξασφαλίσουμε τα φάρμακα δωρεάν με τις κατάλληλες ενέργειες. Ως επίσης για τέτοιες και άλλες λοιμώξεις, οφείλουμε να κάνουμε κέντρο επιτήρησης λοιμώξεων, στο οποίο να μετέχει δημόσιος και ιδιωτικός τομέας και να είναι συμβουλευτικό προς το υπουργείο Υγείας».

Καταλήγοντας ο δρ Ποταμίτης, χαιρετίζει τη δημιουργία του Συνδέσμου Ασθενών Ήπατος και Φίλων «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ», καθώς θα βοηθήσει στην ενημέρωση και θα ασκήσει πίεση σε εκείνους που παίρνουν τις αποφάσεις, ώστε να ληφθούν οι σωστές αποφάσεις. Εμείς ως Γαστρεντερολογική Εταιρεία έχουμε απαιτήσει με επιστολή μας πιο ενεργό δράση όπως και στο παρελθόν».